Cyclades (Santorin, Thirassia, Sikinos)  -  Mai 2011



Santorin - Oia

La flore : Début mai est une période favorable, beaucoup de plantes sont en fleur. Les Cyclades, montrent curieusement un faible taux d'endémisme, la  flore de ces îles est étroitement apparentée à celle de la Grèce continentale (L'ensemble de la Grèce, y compris toutes les îles, montre pourtant en Europe l'un des plus fort taux d'endémisme : 740 espèces endémiques pour un total de 5800), on y trouve même beaucoup d'espèces à large répartition méditerranéenne. L'histoire géologique apporte une explication à ce fait (voir ci-dessous). Il est intéressant de faire une comparaison avec la flore des îles Canaries (voir Canaries dans ce site) dont l'endémisme très important s'explique aussi par l'histoire géologique.

Les excursions :

    Santorin : 3 mai - Descente à Perissa depuis le Monastère du Prophète Ilias : Glaucium flavum, Papaver rhoeas, Ferula communis, Asphodelus ramosus, Gagea graeca, Bellevalia dubia, Allium subhirsutum, Glebionis coronaria, Senecio leucanthemifolius, Crupina crupinastrum, Phagnalon graecum, Helichrysum stoechas, Centaurea raphanina, Silybum marianum, Anthemis rigida, Reichardia picroides, Scorzonera cretica, Pallenis spinosa, Umbilicus horizontalis, Ophrys iricolor, Anacamptis pyramidalis, Sarcopterium spinosum, Micromeria nervosa, Salvia fruticosa, Satureja thymbra, Teucrium divaricatum, Pseudodictamnus acetabulosus, Medicago arborea, Trifolium uniflorum, Trigonella balansae, Calicotome villosa, Anthyllis vulneraria ssp. praepropera, Lotus creticus, Scorpiurus muricatus Alkanna tinctoria, Anchusa hybrida, Echium angustifolium, Convolvulus dorycnium, Convolvulus oleifolius, Rhamnus lycioides ssp. oleoides, Mesembryanthemum nodiflorum, Ruta chalepensis, Valantia hispida, Sedum litoreum, Rumex tuberosus, Rumex bucephalophorus, Scrophularia heterophylla, Centaurium tenuiflorum, Cakile maritima, Fumana thymifolia, Ephedra foemina.

                    5 mai - Avant de partir pour Sikinos : Matthiola sinuata, Tragopogon pratensis.

               8 mai - Ligne de crête entre Oia et Fira (Phira) : Glaucium flavum,  Matthiola sinuata, Reichardia picroides, Tolpis umbellata, Glebionis coronaria, Centaurea raphanina,  Lactuca tuberosa, Alkanna tinctoria, Echium angustifolium, Trifolium uniflorum, Vicia villosa, Lupinus angustifolius, Astragalus suberosusLavatera arborea, Cistus creticus, Cistus salviifoliusSatureja thymbra, Tragopogon pratensis.

L'île de Thirassia depuis la crête de Santorin - Matthiola sinuata et Cistus creticus

    Thirassia : 4 mai - Bateau pour Thirassia, circuit depuis le port principal de Riva jusqu'à une chapelle dominant la pointe sud de l'île : Matthiola sinuata, Malcolmia flexuosa, Erucaria hispanica, Trifolium uniflorum, Trifolium spumosum, Trifolium tomentosum, Vicia villosaLupinus angustifolius, Calicotome villosa, Ononis reclinata Alkanna tinctoria, Anchusa hybrida, Echium angustifolium, Echium plantagineum, Lycium schweinfurthii, Lavatera arborea, Convolvulus althaeoides, Prasium majus, Pseudodictamnus acetabulosus, Silene colorata, Spergularia bocconei, Thymelaea hirsuta, Euphorbia terracina, Artemisia arborescens, Helichrysum stoechas, Centaurea raphanina, Onopordum tauricum, Glebionis coronaria, Senecio leucanthemifolius, Plantago coronopus, Plantago lagopus, Asparagus horridus, Lysimachia loeflingii. Au retour à Santorin, près du port : Mesembryanthemum crystallinum, Plantago coronopus, Frankenia hirsuta, puis  Matthiola sinuata, Trifolium tomentosum en remontant à Oia.


Thirassia, vue sur le petit port de Korfos - Lavatera arborea

    Sikinos : 5 mai - Montée au chateau de Kastro depuis Alopronia : Juniperus turbinata, Anacamptis pyramidalis, Anacamptis sancta, Drimia numidica, Convolvulus oleifolius, Convolvulus elegantissimus, Convolvulus althaeoides, Pallenis spinosa, Helichrysum stoechas, Centaurea raphanina, Hymenonema graecum, Anthemis chia, Cistus creticus, Fumana arabica, Fumana thymifolia, Trigonella balansae, Hedysarum spinosissimum, Trifolium campestre, Trifolium uniflorum, Lotus tetragonolobus, Ononis pubescens, Ononis reclinata, Bituminaria bituminosa, Genista acanthoclada, Lathyrus clymenum, Micromeria nervosa, Teucrium brevifolium, Symphytum cycladenseMisopates orontium, Bellardia trixago, Centaurium tenuiflorum, Silene colorata, Euphorbia acanthothamnos, Sedum litoreum, Delphinium peregrinum, Hypericum empetrifolium, Ferula communis, Orobanche lavandulacea, Orobanche pubescens.

               6 mai - Aller retour Agia Marina depuis Kastro : Ophrys iricolor, Anacamptis collina, Anacamptis sancta, Trifolium uniflorum, Trifolium spumosum, Trifolium stellatum, Trifolium tomentosum, Trifolium scabrum, Anthyllis vulneraria ssp. praepropera, Lotus tetragonolobus, Astragalus spruneri, Vicia cretica, Lathyrus clymenum, Anagyris foetida, Alkanna tinctoria, Malcolmia flexuosa, Brassica cretica, Symphytum cycladense, Teucrium divaricatum, Urtica pilulifera, Glebionis coronaria, Senecio cineraria, Notobasis syriaca, Ptilostemon chamaepeuce, Carduus pycnocephalus, Centaurea raphanina, Cynara cornigera, Sonchus asper, Tragopogon porrifolius, Scrophularia heterophylla, Bellardia trixago, Mandragora officinarum, Ferula communis, Tordylium apulum, Erodium gruinum, Acanthus spinosus (presque fleurie), Orobanche lavandulacea, Orobanche minor.

             7 mai - Aller retour  le long du litoral à l'Est d'Alopronia : Anacamptis sancta, Asparagus horridus, Satureja thymbra, Teucrium divaricatum, Mesembryanthemum nodiflorum, Hymenomena graecum, Senecio leucanthemifolius, Cynara cornigera, Atractylis cancellata, Medicago marina, Lotus halophilus, Anthyllis hermanniae, Silene sartorii, Silene sedoides, Paronychia macrosepala, Delphinium peregrinum, Malcolmia flexuosa, Convolvulus oleifolius, Pistacia lentiscus, Salsola kali, Linum strictum, Onosma graeca.


Alopronia - Glebionis coronaria

        Anafi : Zoi Foray, notre guide en 2011, a pris une photo de Crocus tournefortii en octobre 2012 sur l'île d'Anafi.


Géologie : Les Cyclades sont en grande partie constituées de roches métamorphiques. Des roches sédimentaires d'âge Crétacé (et non Paleozoique comme on l'a longtemps cru), comprenant des schistes, calcaires et flysch ont été métamorphisées au cours de l'orogenèse alpine (Eocène et Miocène) donnant des micaschistes, gneiss et marbres (qui ont été exploités depuis l'antiquité et le sont encore aujourd'hui). Quelques îles sont volcaniques (Milos, Santorin...). Santorin montre les deux types de roches : Calcaires et micaschistes autour du monastère du prophète Ilias et près du port d'Athinios, volcaniques ailleurs. Toutes les îles (y compris la Crète) font partie d'une plaque rattachée au continent européen. Au sud de la Crête se situe une zone de subduction qui fait passer le continent africain sous le continent européen. Comme la plupart des subductions celle-ci  a deux conséquences au niveau de la partie européenne : d'abord l'existence d'un arc volcanique (essentiellement Milos et Santorin), et la formation de ce que les géologues appellent un bassin arrière-arc. Ainsi au Miocène (il y a env. 17 millions d'années) la région de la mer Egée était émergée, constituant la prolongation de la Grèce continentale actuelle. Puis l'apparition d'un bassin arrière arc, caractérisé par  des mouvements d'extension, a entrainé l'amincissement de  la croûte au niveau de la région Egéenne, abaissant le niveau du sol et permettant l'invasion marine. La Crête a été la première île apparue (il y a env. 5 millions d'années), Les Cyclades ne sont devenues des îles que plus récemment (il y a env. 1 million d'années). A la lumière de cette reconstitution on peut expliquer les particularités de la flore : La Crête, isolée depuis plus longtemps, a pu mettre en oeuvre des mécanismes de spéciation et ainsi montrer aujourd'hui bon nombre de plantes endémiques. Par contre dans les Cyclades, rattachées encore récemment à la Grèce continentale, l'évolution n'a pas eu le temps de créer beaucoup de nouvelles espèces.


Coupe schématique montrant la situation des Cyclades